ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ಆಯ್ಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಹೇಗೆ ? ಏನು ?(Chief Justice of India – CJI)

ಭಾರತದ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶ (Chief Justice of India – CJI) ನೇಮಕಾತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ದೇಶದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿನ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ರೂಪುಗೊಂಡಂತಹ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ನೇಮಕಾತಿ, ಸ್ವತಂತ್ರ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮತ್ತು ತೀರ್ಪುಗಳ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲು ಮಹತ್ವವಿರುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ.

ನೇಮಕಾತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಭೂತ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು

1. ಸೇವಾ ಅವಧಿ ಮತ್ತು ವಯೋಮಿತಿ

ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯ ಸೇವಾ ಅವಧಿ 65 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಮುಗಿಯುತ್ತದೆ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ನಿವೃತ್ತಿ ಹೊಂದುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ನೇಮಕವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ನೇಮಕವು ಒಂದು ನಿರಂತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ.

2. ಸೀನಿಯಾರಿಟಿ ನಿಯಮ

ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಆಯ್ಕೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೀನಿಯಾರಿಟಿ ಅಂಶವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಹಿರಿಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾಗಿ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಆದರ್ಶಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯರು ಜವಾಬ್ದಾರಿ ವಹಿಸಬಹುದು.

3. ಕೋಲಿಜಿಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ನೇಮಕಾತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಕೋಲಿಜಿಯಂ ಪದ್ದತಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಹಿರಿಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸಮಿತಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಕೋಲಿಜಿಯಂ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಹಾಗೂ ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ಗಳ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ನೇಮಕಾತಿಗೆ ಮತ್ತು ವರ್ಗಾವಣೆಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಶಿಫಾರಸ್ಸುಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಕೋಲಿಜಿಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ (Chief Justice of India – CJI)

ಕೋಲಿಜಿಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ತೀರ್ಪುಗಳ ಮೂಲಕ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ಥಿರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. 1993ರಲ್ಲಿ “ದ್ವಿತೀಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಪ್ರಕರಣ”ದ (Second Judges Case) ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ, ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ತಂದಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರತೆಯ ಭಧ್ರತೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಯಿತು.

ಕೋಲಿಜಿಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ದೇಶದ ಆಡಳಿತಾಂಗ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ನಡುವಿನ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಿದೆ. ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಶಾಖೆಯು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ನಿರ್ಣಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದೆ.

ನೇಮಕಾತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸವಾಲುಗಳು

1. ನ್ಯಾಯಾಂಗದ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ

ದೇಶದ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಖ್ಯನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ನೇಮಕಾತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿರಬೇಕು.

2. ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಪರಿಶೀಲನೆ

CJI ನೇಮಕಾತಿಯಲ್ಲಿ, ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯ ನೈತಿಕತೆ, ಸ್ವತಂತ್ರತೆ, ಇತಿಹಾಸ, ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗದಲ್ಲಿನ ತೀರ್ಪುಗಳ ಗಂಭೀರತೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

3. ಕೋಲಿಜಿಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲಿನ ವಿಮರ್ಶೆ

ಕೋಲಿಜಿಯಂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾ ಕೆಲವರು ಇದನ್ನು ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದೆ ಎಂದು ಅಲವತ್ತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.